De vraag naar zorg thuis neemt de komende jaren enorm toe. Door de vergrijzing, het langer thuis wonen en de verschuiving van ziekenhuiszorg naar de thuissituatie. Om de kosten beter dekkend te krijgen wordt van 2022 tot 2027 stapsgewijs toegewerkt naar een nieuwe bekostiging. Hoe werkt dit experiment? Een antwoord op de vijf belangrijkste vragen.
Het streven is niet te sturen op zorguren, maar op goede uitkomsten voor de cliënt. Gebaseerd op cliëntprofielen en het professionele inzicht van de wijkverpleegkundige. Ook bestaat de wens te werken op basis van een vaste vergoeding voor een langere periode, in plaats van een vergoeding per uur.
Voor gecontracteerde zorgaanbieders is het per 2022 al mogelijk te experimenteren met de nieuwe bekostiging. Daarvoor zijn recent een nieuwe beleidsregel en een nieuwe regeling verpleging en verzorging door de NZa gepubliceerd. De reguliere bekostigingsvorm blijft overigens – in ieder geval voorlopig – ook bestaan.
Vraag 1. Hoe zijn de cliëntprofielen tot stand gekomen?
Bij de ontwikkeling van de nieuwe bekostiging was het doel om een aantal cliëntprofielen vast te stellen. Er is geprobeerd om met een beperkt aantal cliëntkenmerken te voorspellen hoeveel zorg een cliënt in een bepaalde periode nodig zal hebben. Om zo een bekostiging te ontwikkelen die is ingedeeld op basis van een type cliënt. Er zijn in 2019 door 351 verpleegkundigen 5500 vragenlijsten afgenomen. Op basis van de uitkomsten van die vragenlijsten heeft de NZa vastgesteld dat er een onderscheid gemaakt kan worden tussen tien verschillende cliëntprofielen. De wens is om dit onderscheid verder uit te diepen en hier ook een concreet tarief aan te koppelen.
Vraag 2. Hoe worden cliënten ingedeeld?
Om een cliënt in een profiel in te delen, is het de bedoeling dat voorafgaand aan de zorg een aantal vragen wordt beantwoordt over specifieke cliëntkenmerken, zoals verwacht verloop, continentie, kleden en medicatiegebruik. Bij elke vraag zijn er meerdere antwoordopties. De antwoorden op de vragenlijst volgen een bepaalde beslisboom, waaruit een cliëntprofiel rolt. De wijkverpleegkundige dient te vragenlijst in te vullen.
De NZa merkt daarbij op dat het slechts een paar minuten werk zou zijn, hetgeen in verhouding zou staan tot wat de antwoorden opleveren. Hoe wijkverpleegkundigen dat in de praktijk ervaren, zal de komende jaren moeten blijken. De vragenlijst vervangt de reguliere indicatiestelling niet, maar komt daar bovenop.
Bron: NZA, Beslisboom bekostiging wijkverpleging 2022
Vraag 3. Wat houdt het experiment in?
Per 2022 bestaat er de eerste mogelijkheid om te gaan experimenteren met cliëntprofielen. Voor zover daar met de zorgverzekeraar voor gecontracteerd is. Dat gaat stapsgewijs.
Per 2022 gaat het voor de deelnemers van het experiment om het registreren van de cliëntprofielen. Het cliëntprofiel wordt nog niet mee gestuurd met de declaratie. Er wordt in 2022 binnen het experiment gedeclareerd op basis van een aantal tijdelijk beschikbare integrale tarieven voor verpleging en verzorging, die niet gekoppeld zijn aan een cliëntprofiel. In de overeenkomst met de zorgverzekeraar zal naar verwachting een en ander zijn opgenomen over het uitwisselen van de data rondom de cliëntprofielen.
Later (waarschijnlijk na een jaar, in 2023) wordt het cliëntprofiel ook daadwerkelijk toegevoegd aan de declaratie. Op die manier zou inzicht moeten ontstaan aan welke typen cliënten zorg is geleverd tegen welke kosten.
Pas in de fase dáárna zullen zorgaanbieders en verzekeraars de informatie kunnen gebruiken om daadwerkelijk tot tarieven te komen voor een integrale prestatie bij een specifiek cliëntprofiel.
Let wel: voor zorgaanbieders die deelnemen aan het experiment is het per 2024 niet meer mogelijk integrale tarieven te declareren zonder dat er cliëntprofielen worden geregistreerd en gedeclareerd. Als de zorgaanbieder zonder cliëntprofielen wil werken, dan dient hij gebruik te maken van de reguliere bekostiging en staan de integrale prestaties uit het experiment niet meer tot zijn beschikking.
Vraag 4. Ben ik verplicht om deel te nemen aan het experiment?
Nee, deelname aan het experiment is niet verplicht. Zorgverzekeraars kunnen zorgaanbieders niet dwingen tot deelname. Het starten met declareren en contracteren op basis van cliëntprofielen is altijd op basis van een gezamenlijke afspraak tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraar. Voor zorgaanbieders die deelnemen aan het experiment is het raadzaam dat zij deze contractuele afspraken goed (laten) nagaan wat betreft de haalbaarheid van de werkwijze en eventuele (extra) risico’s voor de deelnemende zorgaanbieder.
Vraag 5. Komen alleen grote aanbieders in aanmerking om deel te nemen aan het experiment?
Met de pilot die in 2021-2022 loopt doen zes grote aanbieders mee. Maar het bredere experiment is volgens de NZa uitdrukkelijk ook bedoeld voor kleinere en gespecialiseerde aanbieders. De uitkomsten van het experiment dienen de komende jaren uiteraard ook representatief te zijn voor deze groep zorgaanbieders. Dat zal betekenen dat ook kleine en middelgrote aanbieders in aanmerking komen voor deelname aan het experiment.
Wordt vervolgd
Hoe de definitieve bekostiging er per 2027 concreet uit gaat zien en welke rol cliëntprofielen daarin spelen is nog niet uitgekristalliseerd. Groepen gecontracteerde aanbieders kunnen daar in 2022 gefaseerd mee aan de slag.
Als er de wens bestaat deel te nemen aan het experiment, is het raadzaam om daarover contact te leggen met de zorgverzekeraar. In het inkoopbeleid van de verzekeraar staat veelal opgenomen hoe de verzekeraar met het experiment omgaat. In het inkoopbeleid voor 2022 is die informatie in het inkoopbeleid overigens nog vrij summier.
Bij een nieuwe bekostiging rijzen ook vragen. Hoe zal worden omgegaan met niet-gecontracteerde aanbieders, op het moment dat de nieuwe bekostiging definitief wordt? Levert de nieuwe bekostiging geen of niet te veel administratieve lasten op? En zorgt de nieuwe bekostiging – of de deelname aan het experiment – voor (extra) risico’s voor de zorgaanbieder? De komende jaren zullen de antwoorden op deze vragen waarschijnlijk meer en meer duidelijk worden.
Door: mr. drs. Daniël Post & Céline Peersman
Advocaten en Zorgmakelaars bij Eldermans|Geerts, advocaten in de zorg