De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd maakt zich grote zorgen. Het afgelopen jaar ontving de inspectie 330 meldingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag door zorgverleners richting patiënten en cliënten. Maar het probleem is waarschijnlijk vele malen erger.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg is een ernstig probleem dat grote gevolgen heeft voor cliënten. Dit gedrag varieert van fysieke handelingen, zoals ongewenste aanrakingen en aanranding, tot niet-fysieke gedragingen, zoals seksuele opmerkingen of het versturen van ongepaste berichten. Het vertrouwen tussen cliënt en zorgverlener wordt hierdoor ernstig beschadigd, met blijvende emotionele en fysieke schade als gevolg. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) benadrukt dat een structurele aanpak en cultuurverandering noodzakelijk zijn om dit probleem aan te pakken.
Omvang van het probleem
In 2024 ontving de IGJ 330 meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, waarvan 84% fysiek van aard was. Echter, onderzoek door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) toont aan dat het werkelijke aantal slachtoffers veel groter is. In een steekproef onder ruim 11.000 mensen gaven duizenden aan slachtoffer te zijn geweest van offline of online seksuele intimidatie door zorgverleners. Bijna 2.000 mensen meldden fysiek grensoverschrijdend gedrag, zoals aanranding of verkrachting.
De meeste meldingen kreeg de inspectie uit de gehandicaptenzorg (90), gevolgd door de geestelijke gezondheidszorg (80) en de eerstelijnszorg (40, vooral fysiotherapeuten). Over de jeugdzorg kwamen 60 meldingen, uit de verpleeghuiszorg/wijkverpleging 30. Ze gingen vooral over begeleiders, artsen, verpleegkundigen en fysiotherapeuten. Het gebrek aan meldingen uit andere zorgsectoren wijst volgens de inspectie vermoedelijk op een gebrek aan aandacht, dat geldt bijvoorbeeld voor de ziekenhuizen.
Langdurig seksueel grensoverschrijdend gedrag
In 37 procent van de meldingen vond het seksueel grensoverschrijdend gedrag één keer plaats. In 34 procent van de meldingen gebeurde het gedurende weken, maanden of zelfs jaren op regelmatige basis, vooral in de geestelijke gezondheidszorg. Bij 12 procent waren er eerdere meldingen over dezelfde zorgverlener en bij 10 procent werd er gemeld dat de zorgverlener meerdere slachtoffers had gemaakt. De slachtoffers zijn meestal vrouw (67 procent), maar ook mannen zijn slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag door hun zorgverlener. Zo’n 70 procent van de plegers is man, in alle leeftijden. Als een vrouw de pleger is, is die gemiddeld jonger.
Preventie en aanpak
De huidige preventiemaatregelen binnen de zorgsector schieten tekort. Veel zorgaanbieders beperken zich tot oppervlakkige maatregelen, zoals het controleren van arbeidsverleden of het verspreiden van gedragsregels. Daarnaast komen veel zorgaanbieders pas in actie als er zich een geval voordoet van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Er wordt volgens de inspectie te weinig gedaan aan het voorkomen ervan. Er is meer nodig:
- Cultuurverandering: Zorgverleners moeten beter worden opgeleid over wat wel en niet toelaatbaar is in een zorgrelatie.
- Preventief beleid: Zorgaanbieders moeten structurele maatregelen nemen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.
- Meldingsprocedures: Het moet voor cliënten duidelijker worden waar zij veilig terecht kunnen met meldingen.
- Toezicht en sancties: Aangiftes bij politie en tuchtklachten tegen overtredende zorgverleners worden nu te weinig gedaan.
Ernstige gevolgen voor cliënten
“Patiënten en cliënten zijn afhankelijk van hun zorgverlener. Vertrouwen vormt de basis van een goede, veilige zorgrelatie. Als een zorgverlener daarbij seksueel over de grens gaat, is dat voor een cliënt of patiënt verwarrend, schokkend, schadelijk en ontwrichtend. Het breekt het vertrouwen in zorgverleners af en kan leiden tot langdurige emotionele problemen en gezondheidsproblemen. Zelfs bij zogenoemde wederzijdse instemming geldt in de zorg: het mag niet, het mag nooit”, aldus de inspectie.
Klik hier voor het bericht van IGJ. Hier vind je ook audioverhalen van slachtoffers.